Machinerichtlijn Machineveiligheid in de Europese Economische Ruimte
Worden uw machines binnen de Europese Unie in het verkeer gebracht? Dan moet u daarvoor de vereisten voor de machineveiligheid in acht nemen. Hier leest u waarmee u rekening moet houden om te voldoen aan machinerichtlijn 2006/42/EG.
Wat is de machinerichtlijn?
De Europese machinerichtlijn 2006/42/EG heeft tot doel het aantal ongevallen die bij de omgang met machines ontstaan, te verminderen. Daarom eist de richtlijn van het Europese Parlement en de Raad d.d. 17 mei 2006 dat het aspect van de veiligheid in de constructie en in de bouw van machines wordt betrokken.
De machinerichtlijn is bedoeld om te zorgen voor uniforme veiligheidsnormen voor machines in de Europese Economische Ruimte. Om wettelijke conformiteit en markttoegang te verkrijgen, moeten fabrikanten ervoor zorgen dat hun machines voldoen aan de richtlijnen en geharmoniseerde normen. Dankzij deze normen kunnen producten zonder aanvullende tests in de gehele Europese Economische Ruimte worden verkocht.
Bovendien moet u als fabrikant ervoor zorgen dat de in de machinerichtlijn geëiste technische documenten worden opgesteld. Aan de hand van de technische documentatie van een machine moet het mogelijk zijn de overeenstemming met de vereisten volgens de machinerichtlijn te beoordelen. De fabrikant van een machine of de gevolmachtigde is verantwoordelijk voor het opstellen van de technische documenten en het opvolgen van alle voorschriften. Alleen als aan alle eisen is voldaan, is een CE-markering toelaatbaar. Om de machine zonder beperkingen op de markt te brengen en te gebruiken, is deze codering in de Europese Economische Ruimte noodzakelijk.
Belangrijke inhoud in de machinerichtlijn
In de actuele EU-machinerichtlijn staan fundamentele vereisten aan de veiligheids- en gezondheidsbescherming voor machines. Deze behandelt ook geharmoniseerde normen, conformiteitsbeoordelingsprocedures en de vereisten voor CE-markering.
1. Fundamentele vereisten aan de veiligheid en gezondheidsbescherming
De essentiële veiligheids- en gezondheidseisen voor de constructie en de bouw van machines conform machinerichtlijn 2006/42/EG worden in detail beschreven in Bijlage I van de richtlijn. Machines moeten zo worden ontworpen en gebouwd dat ze veilig zijn en geen risico vormen voor personen. Naast mechanische en elektrische veiligheid moet er ook rekening worden gehouden met ergonomie, bescherming tegen geluid en trillingen en het vermijden van risico's door bewegende delen.
Noodstop in de machinebouw
2. Toepassingsgebied
De machinerichtlijn is van toepassing op volledige en onvolledige machines die in de handel worden gebracht of in bedrijf worden gesteld. Dit omvat ook vervangbare uitrustingen, veiligheidscomponenten, lastopnamemiddelen, kettingen, kabels en riemen, evenals verwijderbare mechanische aandrijvingen.
-
Volledige machines: machines die alle functies vervullen en gebruiksklaar zijn. Ze moeten voldoen aan alle fundamentele gezondheids- en veiligheidseisen van de machinerichtlijn en moeten een conformiteitsbeoordelingsprocedure ondergaan.
-
Onvolledige machines: voldoen nog niet aan alle functies en zijn pas klaar voor gebruik na installatie in een andere machine of na toevoeging. Ze moeten een inbouwverklaring en technische documentatie bevatten waaruit blijkt dat ze voldoen aan de relevante vereisten.
3. Op de markt brengen en in bedrijf stellen
Alleen machines die voldoen aan de basiseisen voor gezondheid en veiligheid en zijn voorzien van de CE-markering mogen op de markt worden gebracht. Een machine wordt geacht "op de markt gebracht" te zijn, wanneer deze voor het eerst beschikbaar werd gesteld op de Europese markt. De fabrikant moet ervoor zorgen dat de machine voldoet aan de veiligheidseisen. De technische documentatie moet zijn opgesteld.
Voor de inbedrijfstelling moeten machines veilig zijn geïnstalleerd en onderhouden en voldoen aan de eisen van de machinerichtlijn. Als de machine voor het eerst door de eindgebruiker wordt gebruikt conform het beoogde doel, wordt de machine geacht in gebruik te zijn genomen. De exploitant is verplicht de machine veilig te installeren, te bedienen en te onderhouden volgens de bedieningshandleiding.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen type A-, type B- en type C-normen
Geharmoniseerde normen
Geharmoniseerde normen zijn technische specificaties die zijn opgesteld door Europese normeringsinstellingen. Ze worden in het publicatieblad van de EU gepubliceerd. De geharmoniseerde normen zijn bedoeld om de naleving van de fundamentele eisen van de machinerichtlijn te vergemakkelijken. De toepassing van deze normen is vrijwillig, maar ze bieden een vermoeden van conformiteit.
Voorbeeld: bij een machine die volgens de voorgeschreven, geharmoniseerde normen is geproduceerd, wordt verondersteld dat deze voldoet aan de fundamentele vereisten voor veiligheid en gezondheidsbescherming van de machinerichtlijn.
Speciaal voor de machinebouwsector zijn EN IEC 62061 en EN ISO 13849-1 van EN 61508 afgeleid:
- EN 61508: norm voor de functionele veiligheid van veiligheidsrelevante elektrische, elektronische en programmeerbare elektronische systemen.
- EN ISO 13849-1: beschrijft de uitvoering van de veiligheidsgerelateerde componenten van besturingen. Een belangrijke karakteristiek voor de betrouwbaarheid van veiligheidsrelevante functies is het Performance Level (PL).
- EN IEC 62061: beschrijft de functionele veiligheidsaspecten van veiligheidsrelevante elektrische, elektronische en programmeerbare besturingssystemen. Een belangrijke karakteristiek voor de betrouwbaarheid van veiligheidsrelevante functies is het veiligheidsintegriteitsniveau (SIL).
Risicobeoordeling
Een risicobeoordeling is een cruciaal onderdeel van de machinerichtlijn dat systematisch en volledig moet worden uitgevoerd. Daarbij is het essentieel om alle potentiële gevaren te identificeren, die verband kunnen houden met de bediening van de machine.
Procedure voor de risicobeoordeling van machines:
- Identificatie van gevaren: identificatie van potentiële bronnen van gevaar
- Beoordeling van de risico's: analyse van de waarschijnlijkheid en de ernst van mogelijk letsel
- Definitie van beschermingsmaatregelen: implementatie van risicobeperkende maatregelen
De op deze manier ontwikkelde risicobeoordeling wordt gedocumenteerd, regelmatig herzien en bijgewerkt. Dit zorgt ervoor dat aan alle nieuwe veiligheidsnormen wordt voldaan en dat de machines voldoen aan de nieuwste technologische ontwikkelingen.
Risicobeoordeling Cobot
Combinatie van meerdere machines of componenten
Als meerdere machines of componenten met elkaar zijn verbonden, moeten de onderlinge afhankelijkheden en potentiële gevaren opnieuw worden bekeken. Hiervoor is een uitgebreide risicoanalyse nodig, die de veiligheid van de machine als geheel beoordeelt.
Conformiteitsbeoordelingsprocedure
Als onderdeel van de conformiteitsbeoordelingsprocedure controleert de fabrikant of aan alle eisen van de toepasselijke richtlijnen is voldaan. Met de conformiteitsverklaring bevestigt de fabrikant dat deze voldoet aan de relevante EU-richtlijnen of -verordeningen.
De conformiteitsbeoordelingsprocedure omvat:
- Risicobeoordeling: identificatie en evaluatie van potentiële gevaren.
- Technische documentatie: opstellen en beschikbaar houden van technische documentatie.
- CE-markering: aanbrengen van de CE-markering na succesvolle beoordeling.
Er is een inbouwverklaring vereist voor onvolledige machines. Dit bevestigt dat de machine voldoet aan de relevante vereisten. Er moet ook technische documentatie worden verstrekt om de conformiteit aan te tonen.
Afkantpers als machine met hoog risico
Toevoeging van externe instanties voor machines met een hoog risico
In Bijlage IV van de Machinerichtlijn 2006/42/EG worden machines genoemd die als bijzonder gevaarlijk worden beschouwd. Enkele voorbeelden van deze machines zijn:
- Zaagmachines
- Freesmachines
- Persen
- Spuitgiet- en matrijspersmachines
- Hefplatforms
Voor deze machines gelden strenge conformiteitsbeoordelingsprocedures. Als de machine in kwestie in één van de categorieën van bijlage IV van de machinerichtlijn valt en er geen geharmoniseerde norm wordt toegepast resp. nageleefd, moet een externe instantie worden geraadpleegd voor de beoordeling. Vervolgens voert deze een typeonderzoek uit of beoordeelt deze het kwaliteitsborgingssysteem van de fabrikant.
Technische documentatie
De technische documentatie moet alle informatie bevatten die nodig is om de conformiteit van de machine te beoordelen, met inbegrip van:
- Technische tekeningen en schakelschema's
- Berekeningen en testresultaten
- Bedieningshandleiding
- Risicobeoordeling
- EG-conformiteitsverklaring
In welke taal moet de technische documentatie worden opgesteld?
In principe zijn er geen specificaties voor de taal die gebruikt wordt bij het opstellen van technische documentatie. In individuele gevallen kunnen markttoezichtautoriteiten een vertaling eisen in de officiële taal van de EU-lidstaat, waar de machine op de markt wordt gebracht.
Wie moet de technische documentatie bewaren?
De technische documentatie dient door de fabrikant zelf te worden bewaard tot ten minste tien jaar nadat de machine in de handel is gebracht.
CE-markering
De CE-markering geeft aan dat een machine voldoet aan de essentiële eisen van de relevante Europese richtlijnen en met succes de conformiteitsbeoordelingsprocedure heeft doorlopen.
Machines met CE-markering
Ombouwen van machines met CE-markering
Machines met CE-markering mogen worden omgebouwd. Als de ombouw echter een belangrijke wijziging is in de zin van de Machinerichtlijn, moet de machine na de ombouw opnieuw de conformiteitsbeoordelingsprocedure doorlopen.
Significante veranderingen kunnen het gevolg zijn van:
- Functionele veranderingen
- Prestatieverbeteringen
- Toebehoren en onderdelen achteraf installeren
- Modernisering of vervanging van veiligheidsvoorzieningen
- Gebruik van nieuwe werkmaterialen
Meer informatie over belangrijke wijzigingen is te vinden in hoofdstuk 72 van de Machinerichtlijn van de Europese Commissie en in de "Blauwe gids" van de Europese Commissie.
Overige richtlijnen
Naast EU-machinerichtlijn 2006/42/EG zijn er nog andere richtlijnen die relevant zijn voor machines, waarmee tegelijkertijd rekening dient te worden gehouden.
Hiertoe behoren o.a.:
- Laagspanningsrichtlijn 2014/35/EU (NSR)
- Elektromagnetische compatibiliteit 2014/30/EU (EMC)
- Richtlijn radioapparatuur 2024/53/EU
- RoHS-richtlijn 2011/65/EU
- ATEX-richtlijn 2014/34/EU
Producten voor de functionele veiligheid
Ontdek ons uitgebreide programma van producten en oplossingen voor functionele veiligheid. Van veiligheidsschakelaars tot en met veiligheidsbesturingen zijn al onze Safety-producten SIL-gecertificeerd. Met producten, opleidingen en TÜV-gecertificeerde experts helpt Phoenix Contact u om te voldoen aan de machinerichtlijn. Wij bereiden u voor op de bescherming van mensen en machines.
