Yıldırım izleme sistemi <h3>Yıldırım akımlarını kaydedin ve değerlendirin</h3> Yıldırım darbeleri bina ve sistemlere çok büyük zararlar verebilir. LM-S yıldırım izleme sistemimiz, açıkta kalan veya yaygın olarak dağıtılmış sistemlerde yıldırım çarpmalarının kaydedilmesi ve değerlendirilmesi için çözüm sağlar.

Arka planda gök gürültülü bulutlar ve şimşeklerle kırsal bir ortamda birkaç rüzgar türbini jeneratörü

Burada, yıldırım izleme sisteminin nasıl çalıştığını öğrenin ve olası uygulama alanlarını keşfedin.

Yıldırım izleme sistemi

Yıldırım izleme sistemi

LM-S yıldırım izleme sistemi yıldırım akımının tüm önemli parametrelerini algılar ve analiz eder. Bir değerlendirme ünitesine en fazla üç sensör bağlanır. Sensörler, yıldırım koruma sisteminin paratoner tellerine monte edilir. Sensör ölçümleri, Faraday etkisi olarak bilinen bir manyeto-optik etkiye dayanmaktadır. Ölçüm üzerinde herhangi bir etkiden kaçınmak amacıyla, sinyalleri sensörden değerlendirme ünitesine iletmek için fiber optikler kullanılır.

Detaylı ürün sayfasında sensörler ve diğer komponentler hakkında daha fazla bilgi bulabilirsiniz.

LM-S yıldırım izleme sistemi için Hermes Ödülü 2012

LM-S yıldırım izleme sistemi

Yıldırım izleme sistemi için Hermes Ödülü 2012

Yıldırım izleme sistemi, 2012'de çok prestijli bir uluslararası teknoloji ödülü olan Hermes Ödülünü kazanmıştır.

Hermes Ödülü, Deutsche Messe AG tarafından 2004'ten bu yana her yıl üstün ve yenilikçi ürünlere verilmektedir.

Yıldırım darbeleri ve endüstriyel tesisler

Yıldırım darbelerinin neden olduğu ikincil hasar ve yıkım

İçerdiği enerjinin büyüklüğüne bağlı olarak yıldırım darbeleri bina ve sistemlere büyük zarar vererek ikincil hasarların tetikleyicisi olur.

İnsanların sürekli bulunduğu konut veya ticari binalarda böyle bir hasar anında farkedilir. Hasarı sınırlamak üzere hızlı tedbirler alınabilir. Böyle bir olay sonrasında hasarın kapsamı hızlı ve doğru olarak değerlendirilebilir. Önemli sistem fonksiyonlarının derhal onarılması ve yeniden işletmeye alınması dolaylı hasarları önleyebilir.

Çalışanların geniş ve açık bir alanı sürekli izlemeleri normal olarak mümkün değildir. Hasar veya yıkım genellikle ikincil hasar oluştuktan sonra tespit edilebilir. Sonuç olarak, akıllı izleme sistemleri giderek daha çok kullanılmaktadır. Bir sistemdeki çeşitli fonksiyonları ve bunların durumunu sürekli izler ve sonuçları doğrudan bir merkezi kontrol ünitesine gönderirler. Böylece hatalı bir durum anında tespit edilerek ikinci hasarlar ve uzun kesintiler önlenir.

Bugüne kadar sistemde yıldırım darbelerini algılayıp değerlendirecek güvenilir bir ölçüm sistemi yoktu. Bu itibarla, böyle durumlarda hasar veya hata raporlaması da bulunmuyordu.

Özellikle yıldırım darbelerinden etkilenen sistemler; rüzgâr türbini jeneratörleri, güç üretimi sistemleri, büyük ölçekli endüstriyel tesisler ve demiryolu sistemleri gibi açık yerlerde bulunan sistemlerdir. Böyle sistemlerde tam bir yıldırım koruma sistemi kurmak genellikle çok zor ve bazen imkânsızdır.

Phoenix Contact'ın LM-S yıldırım izleme sistemi

Yıldırım izleme sistemi

LM-S yıldırım izleme sistemi

Yıldırım darbelerinin tespit edilmesi ve değerlendirilmesi için Phoenix Contact'ın LM-S yıldırım izleme sistemi mevcuttur. Temel olarak yıldırım koruma sisteminin topraklama teline monte edilen bir sensör ve bir değerlendirme ünitesinden oluşur.

Yıldırım topraklama tellerinde oluşan yıldırım darbe akımlarının seviyesini ve geçiş yönünü analiz etmek için, bu izleme sistemi Faraday etkisini veya manyeto-optik etkiyi kullanır. Bu süreçte bir ışık dalgası manyetik olarak etkilenir ve etkileyen değer ölçüm sonucu olarak değerlendirilir. Sinyal iletimi fiber optik üzerinden gerçekleşir.

Bu, bakır kablolar üzerinden sinyal iletimine göre açık avantajlar sunar. Ölçüm sisteminin yakınında oluşan yıldırım akımları, ışık sinyalini etkileyemez veya iletim kanalına geçemez. Böylece değerlendirme ünitesinin elektronik devreleri güvenilir ve EMC perspektifinde zararsız bir sinyal alır.

Çalışma prensibi

Yıldırım akımı nasıl ölçülebilir? Aşırı gerilimler nasıl oluşur? Aşırı gerilimler cihaz ve sistemlerinize nasıl ulaşır? Bu soruların cevaplarını muhtemelen merak ediyorsunuzdur. Aşağıda yıldırım akımı tespiti hakkında ayrıntılı bilgi verilmiştir.

Ölçme yolunun yapısı

Ölçme yolu, iki ucuna polarizerler veya polarizer filtreler yerleştirilmiş olan şeffaf bir ortamdan (dielektrik) oluşur. Ölçme yolu, paratoner telinden akan akım yönüne 90° açıyla konumlandırılır. Bu şekilde ölçme yolundaki ışık dalgasının yayılma yönü paratoner telindeki darbe akımının manyetik alanına paralel olur.

Doğrusal polarizer

Doğrusal polarizer

Polarizerler

Polarizerler veya polarizer filtreler polarizasyon üreten optik elemanlardır. Bunu yapmak için elektromanyetik dalgalar absorpsiyon veya hüzme dağılmasıyla lineer, eliptik veya dairesel polarize ışığa ayrılır. Bu durumda ışık Faraday etkisini kullanmak amacıyla lineer olarak polarize edilir. Yani polarize filtreden yalnız lineer polarize edilmiş ışık geçebilir.

Polarizasyon düzleminde manyetik etki

Polarizasyon düzleminde manyetik etki

Polarizasyon düzleminde manyetik etki

Işık dalgası dielektrikteki elektronların salınım yapmasına neden olur. Manyetik alan dielektriğin içindeki elektronların hareketini değiştirir. Bu da ışığın polarizasyon düzlemini etkiler. Prensipte polarizasyon düzlemi herhangi bir yönde dönebilir.

LM-S'deki manyeto-optik etki

LM-S'deki manyeto-optik etki

LM-S'deki manyeto-optik etki

Grafik model, yıldırım izleme sistemindeki manyeto-optik etkinin tüm önemli elemanlarını ve değişkenlerini göstermektedir. Belirli bir ışık şiddetindeki Φ ışık dalgası ölçme yoluna fiber optik üzerinden yönlendirilir.

Ölçme yolunun girişindeki P1 polarizer filtre yönlendirilmiş ışığı lineer olarak polarize eder. Bu şekilde polarize edilen ışık dalgası, ortamdaki elektronların salınmasına ve polarizasyon düzlemindeki ölçme yoluna hareket etmesine neden olur. Polarizasyon düzlemi manyetik olarak etkilenebilir.

Darbe akımının manyetik alanı, ortamdaki ışık dalgasının polarizasyon düzlemini dikey eksende döndürür. Dönüş yönü manyetik alan çizgilerinin yönüne ve dolayısıyla akım geçiş yönüne bağlıdır. Örneğin, negatif ve pozitif yıldırımın darbe akımları farklı yönlerde manyetik alan çizgileri oluşturur.

I akımı büyüdükçe B manyetik alanı güçlenir ve β dönüş açısı büyür. B1 manyetik alanı, ışık dalgasının saat yönünde dönüşüne, B2 manyetik alanı ise saat yönünün tersine dönüşüne neden olur.

P2 ikinci polarizer filtre, ölçme yolunun çıkışına giriş polarizer filtre ile 45° açıyla konumlandırılır. Dolayısıyla etkilenmemiş bir ışık dalgasının yalnız %50 ışığı çıkış polarizer filtreden geçebilir. Çıkış polarizer filtreden geçen ışık miktarı ışık dalgasının dönüş yönüne bağlıdır. Böylece ölçülebilir ve değerlendirilebilir bir ışık sinyali elde edilir.

Şematik diyagram: çıkış polarizer filtreden geçen ışık miktarının değişimi

Şematik diyagram: çıkış polarizer filtreden geçen ışık miktarının değişimi

Ölçüm sonuçları ve değerlendirme

Pozitif yıldırım saat yönünde dönen bir polarize ışık sinyali sağlar. İkinci polarizer filtreden geçen ışık miktarı artar ve %50 - %100 arasında olur. Işık sinyalinin dönüş açısı 45°'ye erişince bu pozitif yıldırım darbesi için ölçüm değerinin %100'üne karşılık gelir.

Negatif yıldırım saat yönünün tersine dönen bir polarize ışık sinyali sağlar. İkinci polarizer filtreden geçen ışık miktarı azalır ve %50 - %0 arasında olur. Işık sinyalinin dönüş açısı -45°'ye erişince bu negatif yıldırım darbesi için ölçüm değerinin %100'üne karşılık gelir.

Çıkış polarizer filtreden geçen ışık miktarı ölçülür. İzlenen yıldırım darbe akımının tipik parametreleri ışık miktarının zamana göre artışından türetilir. Bunlar maksimum akım şiddeti, yıldırım akımının yükselme hızı, yük ve özgül enerjidir.

Etki eden değişkenler

Etki eden önemli değişkenler ortam malzemesi, ışığın dalga boyu, ortamdaki ışık yolunun uzunluğu ve manyetik alanın şiddetidir. Diğer teorik prensipler ve etki eden değişkenler aşağıda açıklanmıştır.

Elektrik alan vektörü
E elektrik alan vektörü etkilenen ışık dalgasının artışını ve konumunu tanımlar. Ok işareti ile gösterilmiştir (grafik modele bakın).

Dielektrik
Yük taşıyıcıları serbestçe hareket edemeyen tüm zayıf veya iletken ve metal olmayan maddeler dielektrik olarak adlandırılır. Bu gaz, sıvı veya katı bir madde olabilir. Bu maddeler tipik olarak manyetik değildir ve elektrik veya elektromanyetik alanlardan etkinir.

V Verdet sabiti
V Verdet sabiti manyetik akı yoğunluğunun birim dönüş hızıdır. Değerlendirilen dielektrik üzerindeki Faraday etkisinin şiddetini tanımlar. Değeri ortamdaki elektromanyetik alanların dalga boyuna bağlıdır.

β dönüş açısının hesaplanması
Polarizasyon düzleminin etrafında döndüğü β dönüş açısı aşağıdaki şekilde hesaplanır:

β = V x d x B

d, ortamdan geçen ışık yolunun uzunluğu; B, manyetik akı yoğunluğu; V ise Verdet sabitidir.

Bir sensör etrafındaki dairesel manyetik alan

Sensör etrafındaki dairesel manyetik alan

Kurulum

Dairesel bir manyetik alanda etkin alan şiddeti, sensörün akım taşıyan paratoner telinin manyetik alanı içindeki derinliğine bağlıdır.

Hesaplamada daldırma derinliği yarıçapla belirlenir. Yani, yarıçap küçüldükçe alan şiddeti artar. Etkin alan şiddetinin yüksek olması için sensörün paratoner teline mümkün olduğu kadar sıkı monte edilmesi önerilir.

Anahtar:
H = alan şiddeti [A/m]
r = yarıçap [cm]
I = akım [A]

LM-S sensör gövdesi

Ölçme yolu, sensör gövdesinin ön kısmında yer alır.

Yarıçapın sistem kalibrasyonu için önemi

Yarıçap sensörün manyetik alan içine daldırılma derinliğinin ölçümü ve etkin manyetik alan şiddeti H'nin kaydedilmesidir. Bu değer, iletkenin merkez noktasından sensör gövdesinin dış kısmına olan mesafedir.

Yarıçap montaj sırasında belirlenir. Farklı sistem durumları için aynı ölçüm koşullarını sağladığından sistemin kalibrasyonu için önemlidir.

Sinyal iletimi ve izleme

Algılanan sinyal sensörden değerlendirme ünitesine nasıl ulaşır? Burada ölçüm değerleri nasıl değerlendirilir? Sistem bakımları nasıl azaltır? Bunun cevabını aşağıda bulacaksınız.

RJ45 Ethernet arayüzü

RJ45 Ethernet arayüzü

Sistem arayüzleri ve sinyal iletimi

Değerlendirme ünitesi RJ45 Ethernet arayüzü ile standart network'lere kolayca entegre edilebilir. Kaydedilen verilere erişmek ve sistemi konfigüre etmek için bir dahili web sunucusu kullanılır. Web arayüzü bağlı bilgisayarın internet tarayıcısı kullanılarak IP adreslemesi ile açılır.

Yük değerlerinin cep telefonunda görüntülenmesi

Yük değerlerinin cep telefonunda görüntülenmesi

Uzaktan izleme ve önleyici bakım

Denizdeki rüzgâr çiftlikleri gibi erişimi zor sistemlerde yıldırım darbelerinin tespit edilmesi imkânsız veya son derece zordur. LM-S yıldırım izleme sistemi entrge web arayüzü üzerinden size tüm ölçüm değerlerini sağlar. Yani, örneğin bir akıllı telefon kullanarak uzaktan erişim sağlamak suretiyle istediğiniz zaman sistemin yük durumunu tespit edebilirsiniz.

Değerlendirilen veriler güncel sistem yükünü hassas şekilde tahmin etmenizi sağlar. Ölçüm değerleri her zaman günceldir ve önleyici bakımın gerçekleştirilmesini sağlar. Bir sistem hasarı bildirilirse, ikincil hasarı önlemek için hızlı tedbirleri başlatabilirsiniz. Böylece duruşlar azaltılabilir veya tümüyle önlenebilir. Ölçüm değerleri minimum, kritik olmayan sistem yükü bildirirse bu da gereksiz bakım veya servisi önler.

İkaz kontağının atanması

İkaz kontağının atanması

İkaz kontağı

Değerlendirme ünitesinin de bir ikaz kontağı vardır. Her olayda bu N/K kontak, bir sayıcının değerlendirdiği kısa bir darbe üretir. Bu şekilde, sistem üzerindeki yıldırım darbelerinin sayısı elde edilerek basit veya ek bir değerlendirme de yapılabilir. Röle kontağı, sistem devreye alındıktan sonra sadece normal konumunu dikkate alır. Sistemsel bir hatada röle bırakır. Bu şekilde, ikaz kontağı üzerinden sistem sürekliliği sorgulanır.

Uygulama örnekleri

Aşağıda yıldırım izleme sistemiyle gerçekleştirilebilen birkaç uygulama örneği verilmiştir.

Rüzgâr türbini jeneratörleri

Denizdeki rüzgâr çiftlikleri gibi rüzgâr türbini jeneratörleri yıldırım darbelerinden etkilenir. Böyle sistemlerde tam bir yıldırım koruma sistemi kurmak çok zor, hatta imkânsızdır. Yıldırım izleme sistemi bu durumlar için idealdir.

Şekil, bir rüzgâr santralindeki sistem bileşenlerinin düzenini göstermektedir. Rotor kanatlarındaki her bir yıldırım arestörüne bir sensör monte edilir. Değerlendirme ünitesi göbekteki kumanda panosunda yer alır. Sensörler ve değerlendirme ünitesi arasındaki sinyaller fiber optikle taşınır. Merkezi kontrolörle olan ethernet bağlantısı, nasel ile gözlem masası arasındaki kayar bileziklerle sağlanır. Değerlendirme ünitesi 24 V DC gerilimle çalışır.

İstenirse, ikaz kontağı kontrolöre bağlanabilir. Böylece her yıldırım darbesini bildirmek veya olay sayısını değerlendirmek mümkün olur.

LM-S uygulamasının rüzgâr santrali örneğinde şematik diyagramı

LM-S uygulamasının rüzgâr santrali örneğinde şematik diyagramı

Almanya'nın Detmold kentindeki Hermann anıtında yıldırım izleme sisteminin nasıl kullanıldığını gösteren şekil

Almanya'nın Detmold kentindeki Hermann anıtında LM-S sistemi

Kültürel anıt

Bu uygulama örneği, Almanya'nın Detmold kentindeki Hermann anıtında yıldırım izleme sisteminin nasıl kullanıldığını göstermektedir. Bakır heykel, kum-kireç tuğla zemini üzerine oturtulmuştur. Heykelin tabanına üç topraklama kablosu bağlıdır. Yani, toplam 53 m boyundaki yapıya bir yıldırım düşerse darbe akımları toprağa boşaltılmaktadır. Sensörler bu paratoner tellerine monte edilmiştir. Değerlendirme ünitesi zemindeki bir kumanda panosunda yer alır.

Trafo Merkezi

Yüksek gerilim kablolarına düşen yıldırımlar trafo merkezlerindeki trafoların yüklenmesine neden olur. Genellikle aşırı gerilim koruma elemanları trafoların kaynak yönüne bağlanır. Bunlar aşırı gerilim kaynaklı darbe akımlarını toprağa iletir. Geçmişte koruma elemanı olarak kıvılcım aralıkları kullanılırdı. Son yıllarda varistörler tercih edilmeye başlandı.

LM-S sistemi, koruma elemanlarının yükünü tespit etme ve değerlendirme imkânı sağlar. Böylece yük sınırlarını erken izleyerek etkilenen koruma elemanlarını değiştirebilirsiniz.

Sensörler koruma elemanları ile toprak arasındaki iletkenlere monte edilir. Fiber optik kablo ölçüm sinyallerini uzaktaki kumanda panosuna monte edilen değerlendirme ünitesine iletir.

LM-S uygulamasının trafo merkezi örneğinde şematik diyagramı

LM-S uygulamasının trafo merkezi örneğinde şematik diyagramı